U bent op zoek naar een goochelaar? Bel 0318-727828 of 06-20285267, of mail naar info@goochelaars-nederland.nl.
Home | Goochelen | Uit de oude goocheldoos | Eigentijdse magie (2)
Eigentijdse magie (2)
In het vorige nummer heb ik de stormachtige ontwikkelingen in 'het vak' gedurende de laatste halve eeuw samengevat en heb ik betoogd hoe belangrijk het voor goochelaars is al die veranderingen op de voet te volgen. Laten we ondanks het veelvuldig misbruiken van het modewoord 'eigentijds' vooral niet vergeten dat het voor elke artiest een dwingende eis is met zijn tijd mee te gaan.Toen in de jaren zeventig de grenzen met landen in Oost-Europa begonnen te vervagen, zagen we voor het eerst variéténummers uit dat gebied. Daar waren goede en minder goede artiesten bij, maar wat steevast opviel was dat in die landen de tijd als het ware stilgestaan had. Met name in het Hamburgse Hansa-Theater, waar veel van die nummers optraden, had je vaak het gevoel in 1935 te leven. Als je daarentegen in London, Parijs en Las Vegas de uitschieters onder de goochelaars zag, waande je je af en toe in de 21e eeuw. Naar dat laatste effect zou, denk ik, iedere goochelaar moeten streven. Niets is immers zo pijnlijk als toeschouwerreacties in de zin van 'leuk hoor, maar wel erg ouderwets...'. Hoe bereiken we dat nu, dat met je tijd meegaan?
Tempo
Het kan niet vaak genoeg herhaald worden: het publiek accepteert in het jaar 1995 geen traag, slepend tempo meer in theater en cabaret. De invloed van de televisie (en vooral van de meedogenloze afstandsbediening), dwingt artiesten hun toeschouwers vanaf de eerste seconden te boeien. Wanneer een theaterbezoeker onrustig op zijn stoel zit te draaien en steeds stiekem op zijn horloge kijkt, is er iets mis met wat er op het toneel gebeurt. Voor artistieke prestaties geldt in 1995 het 'no-nonsense'-principe. Vermijd dus ellenlange inleidingen, ontdoe de conference van overbodig gezwam ('ik zal het spel even uit het doosje halen...'), sjouw niet onnodig van het ene tafeltje naar het andere - kortom, geeft het publiek niet de kans zich te gaan vervelen. Tempo - ik blijf er op hameren - betekent niet jachten, jagen en de trucs afraffelen; tempo betekent simpelweg alles weglaten wat niet essentieel is voor het effect.Voltooid verleden tijd
Soms werken de trucs zelf tegen. Het bekerspel bijvoorbeeld is iets waarop het publiek langzamerhand volkomen uitgekeken is. Wie het vertoont, moet extra aandacht aan zijn timing besteden; het effect van de verschijnende en verdwijnende balletjes verliest al spoedig het verrassende. Om geen kwaad bloed te zetten: er zijn collega's die dat bekerspel voortreffelijk doen, maar bij anderen heb ik toeschouwers duidelijk ongeïnteresseerd zien raken. Er bestaan ook trucs die in 1995 beslist niet meer kunnen. Tijdens een N.M.U.-studiedag (november 1993) haalde Peter Oran in een nostalgische terugblik de destijds beroemde 'Zwei Männer Trick' nog eens te voorschijn. Typisch zo'n truc waarvoor nu geen mens meer het geduld opbrengt. Er moeten steeds weer 16 kaarten worden afgeteld, er is onrustig geloop door de zaak teneinde drie verschillende toeschouwers kaarten laten trekken - een lied zonder einde. Deze truc zou eens drastisch gemoderniseerd moeten worden, want het effect is sterk, maar in de klassieke versie voltooid verleden tijd.Stijl
Je ziet wel eens nummers, waarvan je je na afloop realiseert hoe stijlvol ze waren. Bij andere nummers denk je: wat een stijlloos allegaartje. Wat is dat nu precies, stijl? Moeilijk een sluitende definitie te geven; ik denk dat het voornamelijk neerkomt op een harmonisch samenspel tussen artiest, kostuum, decor, requisieten, licht, muziek. Als al die elementen perfect op elkaar zijn afgestemd, kan er een stijlvol nummer ontstaan. Gelukkig bestaan in Nederland prachtig gestileerde goochelnummers. Jammer genoeg zijn er ook collega's die in hun optreden juist een gemis aan stijl demonstreren. Voorbeelden uit de praktijk? Een junior van hooguit 15 jaar, die de truc met de ingeslikte scheermesjes en de draad vertoont, zou er goed aan doen die truc morgen uit zijn repertoire te schrappen. Zoiets is niet alleen een stijlbreuk, het is ook nog een truc die achter de tijd aanloopt: bijna niemand scheert zich tegenwoordig meer met die Gillette-mesjes. Een andere jeugdige goochelaar, die een op zichzelf niet slechte routine met zakhorloges brengt, zou zich eens moeten afvragen hoeveel jonge toeschouwers weten wat een zakhorloge is. Nogmaals, hij manipuleert prima met die dingen, maar hij werkt niet 'eigentijds'. Andere vormen van stijlbreuk hebben meestal te maken met een verkeerd kostuum, onjuiste kleurencombinaties in decor en/of requisieten, ongelukkig gekozen muziek en meer van dat soort oneffenheden. Soms zijn die tekortkomingen gemakkelijk te corrigeren; stijl is vaak een optelsom van detailpunten. Ook heeft stijl wel degelijk met het begrip eigentijds te maken: een combinatie van smoking en bruine schoenen (tweemaal gezien in de laatste jaren, erewoord), kán natuurlijk niet, nu niet en nooit niet...Beperking
Hoe zei een beroemd dichter eeuwen geleden: 'In der Beschränkung zeigt sich der Meister'. Vooral in de huidige tijd is het voor elke artiest raadzaam zich te beperken tot het wezenlijke in zijn werk. Wie thuis een hele kamer met goochelspullen heeft ingericht, moet de verleiding weerstaan al die trucs achter elkaar op een toneel te vertonen. Zo'n optreden ontaardt gauw in een ratjetoe, waarvoor het publiek als spoedig zijn interesse verliest. Zelf heb ik altijd het meest genoten van goochelaars die zich in hun nummer tot één requisiet wisten te beperken: juwelen (Piere Brahma), gloeilampen (Marvin Roy), touw (Francis Tabary), medailles (Ted Winkel), duiven (Channing Pollock). Vreemd eigenlijk dat niet veel meer goochelaars dat principe van 'één soort voorwerp' uitwerken: Nieuw is het idee overigens allerminst: een eeuw geleden deden Nelson Downs (munten) en Hofzinser (kaarten) al precies hetzelfde. Toch hebben dat soort nummers iets tijdloos; dat zal iedereen met me eens zijn, die wel eens dat historische filmpje heeft gezien met het optreden van Cardini (± 1930). Alsof het gisteren opgenomen is.Techniek
In het gebruiken van de laatste technische snufjes zijn vooraanstaande goochelaars hun tijd altijd vooruit geweest. Elektriciteit bijvoorbeeld werd al door magiërs toegepast voordat de rest van de wereld ervan had gehoord. De beroemde pick-pocket Dominique gebruikte zeer geraffineerd al een draadloze microfoon toen alle theaters nog angst voor dat systeem hadden (zie mijn artikel in Informagie van januari 1993). Hét technische tovermiddel van onze tijd is de videorecorder. Welke magische coryfeeën er ook op het scherm verschijnen, we kunnen alles opnemen en grondig bestuderen. En wat nog belangrijker is: iedereen, beginner én gevorderde, kan zijn eigen optreden op video vastleggen en dat net zo vaak kritisch analyseren als hij maar wil. Over de vele lectures die op video te koop zijn, spreek ik dan nog niet eens. Wij senioren hadden deze technische mogelijkheden niet in onze begintijd. De huidige generatie heeft ze wél: gebruik ze dan ook intensief; ook dat ligt besloten in het woord 'eigentijds'.Iemand vroeg eens aan Thomas Alva Edison hoe hij toch al die schitterende uitvindingen had kunnen doen. Edison antwoordde: 'Door er altijd over na te denken'. Een uitspraak om boven je bed te hangen. Hoe maak je van een doorsnee goochelnummertje een topattractie, waarmee je de hele wereld kunt bereizen? Door er altijd over na te denken.
Dick Harris
Dit artikel is gepubliceerd op zaterdag 7 februari 2015 om 08.49 uur en komt uit de Informagie (jaargang 6, nummer 5, mei/juni 1995), het Nederlandse vakblad voor de goochelkunst. Het artikel is met toestemming van de eindredacteur geplaatst op deze website.
